© Emy Elleboog
Wat onthoudt Theo Francken van zijn tweedaagse bezoek aan de NAVO-top in Den Haag deze week? Hij hoeft geen seconde na te denken over zijn antwoord. “Het gevlij.”
Het pijnlijke gevlij.
Theo: “Heel pijnlijk. Al die Europese leiders die veertig jaar lang hun eigen defensie hebben verwaarloosd en die nu alles – álles – moeten doen om een Amerikaans president van wie ze niet bijzonder wild zijn aan hun kant te houden.
Het is onze eigen zwakte die ons veroordeelt tot dit slijmerige gedoe. Het moment van softpower is voorbij. Je hebt nu hardpower nodig en dan geeft Europa niet thuis. Speak softly, but carry a big stick, zei Theodore Roosevelt. Maar we have a small stick. België zelfs helemaal geen stick. Dan moet je op zo’n top aan al die plaisanterieën meedoen.”
U ook?
Theo: “Neen. Ik ben niet de basher van de Amerikanen, hè. Maar al die Europese leiders die weet ik wat allemaal hebben gezegd over Trump voor zijn terugkeer… Hoe die hem nu de liefde verklaren: komaan, hoe gênant en hypocriet. Natuurlijk, als je geen stick hebt, moet je bij de Amerikanen gaan bedelen. En daar geniet Trump van. Daar heeft hij wel het karakter voor.”
Is de NAVO nu gered?
Theo: “We hebben een trans-Atlantische huwelijkscrisis achter de rug. Ik hoop dat de zaken nu met de nieuwe uitgavennorm kalmeren. Hopelijk komt er ook een tarievenakkoord. Maar goed, Trump heeft gekozen voor de Pacific, hè. Die beweging gaat sowieso door. We zullen onze veiligheid zelf moeten in handen nemen.”
Trump blijft ook vaag over artikel 5.
Theo: “Persoonlijk maak ik me daar weinig zorgen over. De landen waarvoor de NAVO zich misschien moet mobiliseren, dat zijn ook de landen die Washington nooit hebben losgelaten. De Balten, Polen en Scandinaven hebben Trump nooit in zijn gezicht gespuwd. Ik heb zelf zo vaak gezegd: weet met wie je ruzie zoekt.
Als Finland morgen wordt aangevallen door Rusland zullen de Amerikanen komen. Van hen kan Trump niets zeggen: dat zijn geen freeriders. Bij de NAVO heb je ook artikel 3. Elk land moet zijn eigen grondgebied kunnen beschermen. Dit wordt vaak vergeten, ook bij ons. Je kunt niet zomaar om de grote Amerikaanse redder roepen.”
Is dit een triomf voor Trump?
Theo: “Zeker, maar niet alleen voor hem. Met de nieuwe uitgavennorm zeggen we tegen onze oostflank: we gaan jullie helpen. Dat willen de landen daar horen. Die zijn als de dood om terug onder een Russisch imperium te vallen. Kijk naar de onderdrukking en verdwenen kinderen in de Donbas.
Landen zoals Polen en Estland hebben na de val van de Sovjet-Unie van de vrijheid geproefd en die smaak krijg je nooit meer uit je mond. Vandaar, over die uitgavennorm: sorry, maar we waren in de minderheid. Het was niet Amerika tegen Europa. Zeker niet na de draai van Duitsland.
Gelukkig heeft onze diplomatie nog heel goed werk geleverd. Bijvoorbeeld door de termijn naar tien jaar te brengen.”
Waarom heeft u het Spaanse verzet niet gesteund?
Theo: “Zoals Pedro Sánchez met de fanfare op kop het bos in? Jezus Christus, een slecht idee, hoor. Daar gaat die man echt niet goed van zijn. De toorn van de Amerikanen zal pijn doen. Dat is evident.
Sánchez heeft de Podemos-partij – de Raoul Hedebouwen van Spanje – in zijn regering getrokken om aan de macht te blijven. Maar natuurlijk zeggen die communisten nee tegen de NAVO. Die gijzelen je met plezier. Spanje heeft voor twee weken chaos en ruzie gezorgd. De Russen zullen blij geweest zijn.”
Het blijft…
Theo: (op dreef) “Als je met communisten bestuurt, dan ben je gezien. PVDA, dat is alleen: ‘Dood aan Amerika en Israël!’ Van de Iraanse ayatollahs moeten kinderen hun voeten vegen aan Amerikaanse en Israëlische vlaggen voordat ze de klas inlopen. PVDA gaat dat ook nog invoeren bij hun praktijken van Geneeskunde voor het volk.”
Het blijft een onmogelijke opdracht: 5 procent van het bbp voor defensie.
Theo: “Waarom? Ik hoor journalisten dan steeds toeteren: omdat we nog maar net aan 2 procent zitten! Maar dat is een heel oneerlijke voorstelling van zaken. Dat irriteert me.
Deze regering verhoogt vanaf dit jaar de uitgaven voor defensie tot 2 procent. Dat klopt. Maar in de nieuwe norm zit nog een andere categorie: uitgaven voor veiligheid. Denk aan cyberveiligheid of terreurbestrijding. Daar vraagt de NAVO 1,5 procent en wellicht doen we dit al. Eigenlijk starten we dus niet op 2 maar op 3,5 procent. Dat is toch een totaal ander beeld?”
Nog steeds van een zoektocht naar miljarden met een rode begroting.
Theo: “Iemand moet het opsoppen, hè. Vivaldi heeft niets gedaan. Ondanks de invasie van Oekraïne heeft Ludivine Dedonder (PS) geen euro extra gevraagd. Dat moet je kunnen. Ik ben 4 maanden bezig en heb al een akkoord over 2 procent en een investeringsplan van 34 miljard euro.”
Maar dit volstaat niet. Sowieso is uw 2 procent op drijfzand gebouwd.
Theo: “Voor 2025 is het budget deze week gestemd. Voor 2026 zullen we in de herfst samenzitten. Á chaque jour suffit sa peine: op die onderhandelingen zal ik nog niet vooruitlopen.
Wat ik wel al wil zeggen, is dat ik de komende jaren wil vasthouden aan die 2 procent. Tenzij de Amerikanen zich morgen volledig terugtrekken uit Europa of zo lijkt me dit voorlopig werk genoeg. In 2029 volgen dan nieuwe verkiezingen. Defensie zal een van de grote thema’s in de campagne worden. Dan kun je netjes een democratisch debat houden.
Opiniemakers die uit de lucht vallen over de nieuwe uitgavennorm, dat vind ik wel vreemd. Oké, vaak worden die zaken in redelijk beperkte kringen besproken. Lang niet iedereen volgt NAVO-zittingen of Kamercommissies. Maar toch, dan heb je niet goed opgelet.”
Blijft de vraag of Poetin zo’n groot gevaar is voor ons.
Theo: “De verslagen van de westerse inlichtingendiensten zijn duidelijk. Ze zien dat hij een oorlogseconomie heeft die veel meer produceert dan zijn leger opschiet in Oekraïne en dat hij massaal troepen verzamelt voor een Zapad-oefening op onze oostflank. In Georgië (2008) en op de Krim (2014) hebben die grootscheepse militaire oefeningen het opstapje gevormd voor de Russen. Het is groot alarm.”
Zo’n aanval maakt toch geen kans?
Theo: “Ik ben Madame Soleil niet. En ik zeg niet met 100 procent zekerheid: straks is het ruzie. Maar die kans bestaat wel, absoluut. Je ziet het scenario al voor je: eerst de zogezegde bescherming van Russische minderheden, dan de groene mannetjes, zoals op de Krim, en dan het leger. Vergeet niet dat het Balticum veel kleiner is dan Oekraïne. En het is niet dat Poetin daar níéts veroverd heeft.
Trouwens, Poetin is ons al aan het aanvallen, hè. Dagelijks met trollen en cyberhacks. Wekelijks met sabotage. We leven niet in oorlog, maar zeker ook niet meer in vrede. De grootste munitiepoederfabriek van Europa die plots in vlammen opgaat. Hoe toevallig toch!”
Het is dus van moetens? Vooruit en cd&v zeggen: die nieuwe uitgavennorm is onbetaalbaar.
Theo: “Natuurlijk is het van moetens. Ik vind het altijd vreemd hoe heel links opspringt in geef-acht-houding als je het woord ‘solidariteit’ laat vallen. Maar ons deel doen als bondgenoot in de NAVO? Oh, neen! Leg me dat toch eens uit.
De NAVO is niet door Vlaams-nationalisten opgericht. Wel door socialisten, christendemocraten en liberalen. België is een van de stichters. We hebben de hoofdzetel van Parijs ingepikt. Neem die weer weg en Brussel wordt diplomatiek een heel mager beestje. Gaan we al die economische vruchten aan de boom laten hangen?”
Uw collega’s vrezen een sociale kaalslag.
Theo: “Tien jaar lang zei iedereen: 2 procent is krankzinnig. Maar vandaag doen we dat en kijk eens uit het raam: is het einde van de wereld nabij? Liggen er duizenden mensen op straat? Moeten de kinderen gras eten?
De komende tien jaar geven we 150 miljard euro aan defensie en 1.500 miljard euro aan de sociale zekerheid. Sociale kaalslag: tu rigoles ou quoi? Stop met die hysterie.”
Het is net die redenering die Vooruit en cd&v nerveus maakt.
Theo: “Met behulp van het vredesdividend hebben we onze welvaartsstaat enorm uitgebouwd. Ik heb daar geen probleem mee. Ik vind dat fantastisch. Maar er is een onevenwicht tussen zachte en harde uitgaven gegroeid.
Loop een kazerne in: je waant je in de jaren 80. We hebben geen zware artillerie, luchtafweer, tanks en nauwelijks munitie. Dan kun je zeggen: dat is onnodig. Theo, jij met je rechtse praat. Maar dan ga je nog véél slijm mogen produceren voor Trump.”
Vooruit koppelt de bestelling van F-35’s aan de meerwaardebelasting.
Theo: “Ik ben daar niet ambetant over. Ik begrijp Frank Vandenbroucke (Vooruit, red.). We werken goed samen. Hij snapt de geopolitiek, maar hij is ook een socialist en moet voor zijn punten in het regeerakkoord vechten.”
Wat bent u lief.
Theo: “Zo cynisch. (lacht) Het gaat over een dossier van 1 miljard euro op een totaal van 34 miljard euro. Een klein stuk van het geheel dus. Sowieso ga ik ervan uit dat de meerwaardebelasting er komt. Wat gaan we anders doen? Nieuwe verkiezingen houden in september? Dat slaat nergens op. Ik loop niet zot van die maatregel, maar hij is deel van het compromis.”
Moeten we niet voluit voor drones gaan in plaats van voor F-35’s?
Theo: “Drones, dat is het buskruit van de Honderdjarige Oorlog, de industriële productie van de Eerste Wereldoorlog en de kernbom van de Tweede Wereldoorlog. Het is de toekomst. Als je dat niet hebt, dan ben je niet mee. We gaan daar voluit op inzetten. Ik heb een dronegeneraal aangesteld.
Maar je heb ook de F-35 nodig. Als je puur technisch naar de operaties van het toestel kijkt in Jemen en Iran: dat is ongelooflijk straf. De Russen hebben geen schrik van Franse Rafales of Eurofighters. Die zien ze op hun radars verschijnen. De F-35 niet.”
Wat vindt u van de bombardementen op Iran?
Theo: (afgemeten) “In het regeerakkoord staat dat Iran absoluut geen kernwapens mag krijgen. En de nucleaire onderhandelingen in Wenen lijkt me al lang mislukt. Meer ga ik daar niet over zeggen.”
Ook in de Gazastrook gaat het bloedvergieten verder.
Theo: “Geen commentaar. Dat is voor Buitenlandse Zaken. Het Midden-Oosten ligt bijzonder gevoelig in dit land en ik ben een loyaal regeringslid.”
Waarom treft Trump geen nieuwe sancties tegen Rusland?
Theo: “Er zijn al veel sancties, hè. Die worden voorlopig allemaal verlengd. Ook de inlichtingen lopen door. Patriots schieten nog altijd raketten en drones uit de lucht boven Oekraïne.
De toestand is moeilijk in Oekraïne. Ik zie geen realistisch pad naar een staakt-het-vuren. Poetin beseft dat Europa zich herbewapent. Hij heeft dus nog pakweg tien jaar om door te vechten. Straks kan hij het nooit meer van ons halen. Zijn window of opportunity wordt met de dag kleiner. Hij zal wellicht doorgaan tot het einde.”
Europa blijft wel verdeeld.
Theo: “Vooral de versnippering van onze defensie-industrie is een majeur probleem. Zo drijf je de prijs alleen maar omhoog. Als klein land hebben we dit helaas niet in de hand. De groten moeten hun eer en eigenbelang inslikken. Niet evident.
Op de NAVO-top hebben de Duitsers en Fransen beloofd om al hun wapens te standaardiseren. Eerst zien en dan geloven. Veel Europese landen richten zelfs opnieuw staatsbedrijven op om hun defensiegeld te besteden. De Albanezen gaan weer hun eigen gepantserde voertuigen bouwen. Tja, ik snap dat wel: je belastingsgeld blijft dan in eigen land. Maar zo kom je nergens.”
Hoeveel economische return mag België verwachten van die 34 miljard euro?
Theo: “Ik heb nog geen cijfer, maar dat zit best goed. Ik ben daar constant mee bezig. Er komt een bloeitijd aan voor onze industrie.”
Vaak wordt u verweten dat u zot van glorie bent.
Theo: “Dat wordt achter mijn rug verteld. Ik weet niet hoe dat komt. Misschien door mijn berichten op sociale media. Maar moet ik dan stilletjes in een hoekje gaan zitten?
Ik word ook meteen persoonlijk aangevallen. Dat vind ik spijtig. Ik doe gewoon mijn werk. Er wordt snel vanuit de heup op mij geschoten.”
U wordt als een havik gezien.
Theo: “Tja. Als ik lees hoe Hendrik Vos (professor Europese politiek aan de UGent, red.) schrijft dat ik mijn mandaat als een teleurstelling zal zien als ik niet minstens één land heb kunnen binnenvallen – ‘en dan het liefst eentje met veel moslims’. Wat een haatzaaierij is dat. Die man is dan professor, hè. Een favoriete praatgast van de VRT. Moet ik dat pikken? Ik ben geen havik. Ik sta voor vrede. Ik wil de NAVO versterken om die vrede te bewaren, niet om Moskou aan te vallen.”
Waar is de pacifistische N-VA naartoe?
Theo: “Maar ik bén een pacifist. Alleen geloof ik niet dat als we straks onze kernwapens vernietigen en een bloem steken in elke geweerloop we nog lang het veiligste continent op deze aardbol zullen blijven.”
